Golf gaat natuur een handje helpen

Het natuurgebied Regte Heide & Riels Laag bij het Noord-Brabantse Goirle verdroogt. De provincie heeft de wettelijke plicht om te zorgen dat het gebied weer gezonder wordt. Natter, zodat de natuur zich kan herstellen en de biodiversiteit toeneemt. Noord-Brabant wil dat onder andere bereiken door de nabijgelegen golfbaan natter te laten worden. Daardoor verdwijnt minder grondwater van het natuurgebied via de 9-holesbaan richting een beek, de Poppelsche Leij.

Onlangs voerde Noord-Brabant tal van beperkende maatregelen bij niet minder dan vijftien Natura 2000-gebieden in ‒ ook bij Regte Heide & Riels Laag. Golfclub Landgoed Nieuwkerk wordt ook genoemd: ‘opheffing drainerende werking golfbaan’.

Maar dat proces is al in gang gezet.

Verhuisplannen

Bijna vijftien jaar geleden leek Golfclub Landgoed Nieuwkerk de in 1995 geopende course te verlaten, om dezelfde reden. Toen al was Regte Heide & Riels Laag aangewezen als Natura 2000-gebied en voorzitter Frank van den Aarsen zei destijds in een interview: ‘Golfclub Landgoed Nieuwkerk is een 9-holesbaan, die in een ecologische hoofdstructuur ligt en grenst aan een Natura 2000-gebied. De provincie wil de natuur in dit gebied ontwikkelen, onder meer door de grondwaterstand te verhogen. Dat was voor ons als bestuur reden voor een gesprek met de provincie en het Brabants Landschap, om de mogelijkheden te bespreken om de baan binnen het landgoed elders te situeren. Dit moet resulteren in een verplaatsing van de golfbaan, richting Goirle, zo’n 500 meter verderop.’

Die plannen zijn inmiddels van de baan. Anno 2023 wordt er gelukkig minder rigoureus en constructiever gedacht. De bestaande baan wordt natter zonder dat het de speelkwaliteit aantast.

Waterbuffer

In het vorige nummer van Golfers Magazine schreven we dat het goed is als op zandgronden gelegen banen water beter vasthouden: ‘Het systeem was eeuwenlang gebaseerd op de snelle afvoer van water. Maar in Drenthe, Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant wordt er meer en meer gekeken naar het vasthouden van water.

Noord-Brabant telt 48 golfbanen. De waterschappen beginnen steeds beter te begrijpen dat een golfbaan geen weiland is, maar dat het een terrein van vaak vijftig hectare is met een eigenaar die een economisch belang heeft. Men snapt ook steeds beter dan golfbanen een rol spelen bij biodiversiteit en verantwoord beheer van het terrein.’

Mede daarom stelt Noord-Brabant zo’n 2,4 miljoen euro voor het project ter beschikking. Golf ‒ vooral de NGF – heeft zich een goede partner getoond. En die rol wordt alleen maar groter.

‘De subsidie bestaat wel uit allerlei posten’, zegt Michiel van der Vaart. Hij is de golfarchitect van Spogárd & VanderVaart, het bureau dat is ingehuurd om het proces zodanig te begeleiden dat de baan golftechnisch niet gaat lijden onder de oplossingen die nodig zijn om het natuurgebied te beschermen. ‘Het is niet zo dat er 2,4 miljoen wordt overgemaakt. Als bepaalde werkzaamheden niet worden uitgevoerd, dan is het bedrag lager. Maar het is voldoende om de doelstelling te bereiken: een goed bespeelbare golfbaan die ook als een soort waterbuffer fungeert. Zo staat het ook omschreven in de afspraken die de club en de provincie hebben gemaakt.'

Nu stroomt het water dat afkomstig is van het natuurgebied vrijwel ongehinderd via de lager gelegen golfbaan weg, zoals gezegd richting de nog lager gelegen Poppelsche Leij. Zo doorkruist een greppel de fairways van hole vier, zeven, acht en negen. Hij heeft zelfs een naam: NL 12. Hij is smal, maar het water stroomt vrij snel weg, zonder dat de baan er iets aan heeft. Bovendien is het golftechnisch gezien een vervelende hindernis: NL 12 ligt haaks ten opzichte van de fairways en er belanden nogal wat slagen in de redelijk diepe greppel. Ook al omdat hij bijvoorbeeld vanaf de tee vrijwel onzichtbaar is. ‘Die greppel gaat verdwijnen’, zegt Van der Vaart. ‘Het hele plan is erop gericht om water langer vast te houden op en onder de baan, zodat de gewenste buffer er komt. En ik denk dat de leden en de gastspelers die greppel niet gaan missen…’

De vernatting wordt niet alleen bereikt door het water trager te laten passeren, maar ook door het opslaan van meer regenwater, zodat de baan op een duurzame wijze kan worden beregend. Daar is volgens de club en experts jaarlijks twaalfduizend kubieke meter voor nodig.

De bestaande vijvers kunnen worden afgedicht met folie. Daardoor ontstaan reservoirs die het in tijden van droogte onnodig maken om grondwater op te pompen. Van der Vaart wil tevens de waterpartij bij de green van de slothole niet alleen als hindernis maar ook als grote waterbuffer inzetten. Met als gevolg dat de oever niet geleidelijk in het water overgaat: er komt een steile walkant.

Prettige bijkomstigheid is dat architect Martin Hawtree de vaak forse greens destijds hoog genoeg heeft ‘getekend’. Maar de fairways zullen ‘gelift’ moeten worden om te kunnen blijven spelen zoals golf bedoeld is. Een proces dat in fasen wordt uitgevoerd. Van der Vaart: ‘Er zullen altijd zes holes bespeelbaar zijn.’

Ondergrondse opslag

Overigens staat in de voorstellen ook een interessante optie die afkomstig is van adviesbureau ASC Sports & Water en die op tal van andere banen op hogere zandgronden van toepassing kan zijn: Door bureau ASC is een memo geschreven over de mogelijkheden voor ondergrondse opslag van water. Dit is een veelbelovende methode waarbij de ingrepen in de baan minimaal zijn. Door middel van een kleine overdruk wordt in de wintermaanden overtollige neerslag in ondergrondse zandlagen opgeslagen. Op een later moment kan in een periode van neerslagtekort dit water weer opgepompt worden. Er kan voor gekozen worden om rechtstreeks vanuit de bron te beregenen en water uit de vijvers van (de holes) vijf en negen via een helofytenfilter te zuiveren en te infiltreren.

In een analyse van de diverse oplossingen wordt de ‘ondergrondse opslag van water via diepte-infiltratie’ positief beoordeeld: ‘optimaal, ondergronds geen bacteriën, algen en schimmels en langdurig behouden van de waterkwaliteit.’

Bovendien wordt er een ‘positief effect op het grondwaterpeil van Regte Heide’ bereikt. En daar was het natuurlijk allemaal om begonnen.