Vakantieverhalen: De vergeten kust

Het zuidoosten van Zuid-Afrika is niet de meest bezochte plek van het land. En dat is zonde. De streek heeft behalve attracties als safari’s en walvistrips een paar prachtige golfbanen in de aanbieding waar je voor relatief weinig geld heerlijk kunt spelen.

Tekst Martijn Paehlig Fotografie Bert van der Toorn

'It always seems impossible, until it's done.'

Zouden Siviwe en Yolanda Duma de uitspraak van Nelson Mandela kennen? Zou de zo vaak geciteerde quote misschien zelfs aangehaald zijn toen ze besloten de stap naar de professionals te maken, ondanks het feit dat ze respectievelijk 27 en 29 jaar oud zijn? En ze niet bepaald uit een omgeving komen waar golf een vanzelfsprekende sport is? Het zou heel goed kunnen. De voormalig – in december 2013 overleden en eerste zwarte – president van het land, heeft veel oneliners met eeuwigheidswaarde op zijn naam staan, maar dit is misschien wel de bekendste van allemaal.

Dus als twee meiden afkomstig uit het township Mdantsane, in een van de armste delen van het land, dromen om het te gaan maken op de LPGA Tour, dan zien zij geen barrières, maar kansen. Je kunt immers nooit weten of het onmogelijk geachte ook in hun geval mogelijk blijkt.

'Onze vader speelde vroeger altijd for the love of the game, klom met vrienden over het hek om een paar holes te spelen als niemand het zag, en golft nog steeds graag, net als onze broer. Hij stimuleert ons alleen maar om deze droom na te jagen’, zegt Yolanda, de jongste van de twee zussen als we 's avonds in een restaurant zitten in het township dat eind jaren vijftig door de blanken werd gesticht om de arme zwarte bevolking weg te houden uit het centrum van East London.

‘Dat we in de buurt altijd wat raar aan werden gekeken als we zeiden dat we golften, ach, dat is eigenlijk al zo vanaf het moment dat we ermee begonnen. Maar moet je je daardoor laten weerhouden? Nee toch?'

Geen toekomst in voetbal

Vier banen liggen er binnen redelijke afstand van East London, naast Mdantasne (250.000 inwoners) de belangrijkste plaats in de Metropolitan Area Buffalo City, waar zo'n miljoen mensen wonen. De naam van de East London Golf Club, zal veel golfliefhebbers bekend in de oren klinken. Niet alleen door de naam London – de regio telt veel Europese stadsnamen, een erfenis van de vroege immigranten uit Engeland, Duitsland (Berlijn! Potsdam!) en Nederland (Dordrecht!) – maar zeker ook omdat de Europese Tour hier jarenlang neerstreek. Voor het laatst in 2015 toen Trevor Fisher Junior won en Daan Huizing als enige Nederlander in het veld de cut miste.

Het duurt niet lang voor we begrijpen waarom de Europese Tour deze baan jarenlang in zijn schema had staan, net zoals we snappen dat de zusjes Duma zich hier onlangs als 'lid' bij aan hebben gesloten. 'De faciliteiten zijn uitstekend, de holes zijn elke keer weer uitdagend, en we hebben een mooie overeenkomst kunnen sluiten: we kunnen oefenen en spelen voor maar een paar rand per dag. De hele baan is goed, al vind ik de tweede negen fijner: breed en ruim waardoor ik lekker uit kan halen', lacht Yolanda.

Bijna elke vraag die je haar stelt wordt beantwoord met een dikke schaterlach en een stortvloed van woorden, terwijl haar oudere zus de stille van de twee is. Siviwe: 'Ik was tien toen ik begon met golfen, mijn zusje iets jonger. Ik werd al snel opgemerkt en geselecteerd om bij de Ernie Els Foundation te komen spelen. Ik kreeg een beurs, speelde op Fancourt en won veel toernooitjes. Ik was ook heel goed in voetbal en cricket, maar mijn vader vroeg me of ik ooit een Zuid-Afrikaanse vrouw naar het buitenland had zien gaan om geld met een van die sporten te verdienen. Ik kon er geen een noemen. “Dat bedoel ik”, zei mijn vader. Het maakte de keuze om vol voor golf te gaan een stuk makkelijker.'

De Engelse kolonel Hotchkin (onder meer ook verantwoordelijk voor Woodhall Spa in Engeland) ontwierp de baan, en zijn afkomst is duidelijk zichtbaar. Tees en greens liggen regelmatig nog geen tien meter van elkaar verwijderd, er zijn tal van blinde schoten en lastig geplaatste bunkers.

De baan ligt vrij hoog en pal aan de Indische Oceaan, waardoor wind altijd een rol speelt. We horen de golven voortdurend vlakbij tegen de kust slaan, maar pas op hole vijf zien we de oceaan ook echt – al moet je je er halverwege de fairway ook dan nog wel even voor omdraaien. Dat is op hole twaalf niet nodig. Hier heb je een geweldig uitzicht over de oceaan. Hoewel er veel water dichtbij is, komt het op de hele baan niet in het spel, dus rondgaan met één bal is heel goed mogelijk. Dan moet je wel het dichte bos zien te vermijden en maar hopen dat niet een van de apen met je bal aan de haal gaat. Dat de kans daarop groot is blijkt uit de waarschuwing die we bij de start meekrijgen: stop al je spullen goed weg. We zouden niet de eersten zijn die een aap het bos in zien verdwijnen met een rangefinder.

Feestmaal voor een fooi

Yolanda en Siviwe zijn gedurende de hele reis onze chaperonnes en vergezellen ons ook bij ons bezoek aan de volgende club, de West Bank Golf Club. 'We missen de meiden enorm', zegt voorzitter Chris Marais desgevraagd. 'Ze hebben hier een tijd gespeeld en daar waren we trots op. Ze zijn nog maar kort geleden vertrokken en snapten die keuze wel. We hebben een bijzondere baan, maar hebben misschien niet alles waar zij op dit moment behoefte aan hebben.'

Yolanda: 'We speelden hier zeker met plezier, maar om verder te komen hadden we een baan nodig waar meer van je spel gevraagd wordt dan op een echte linkscourse.'

'Als je naar de LET of de LPGA wilt, moet je meer slagen beheersen dan alleen lage ballen die naar de green stuiteren', vult haar zus Sivine aan.

De ambities reiken ver, maar de weg is lang en moeilijk, realiseert het tweetal zich. 'Als op school gevraagd werd wat we later wilden worden en we zeiden 'professioneel golfer', werd er heel hard gelachen in de klas. Maar eigenlijk willen we dit al heel lang. We wonnen ook best veel als amateur, dus zo gek was de gedachte niet. En nu zijn we het dus. Professional. Dat is best gek. Dat je ineens moet spelen om geld, en ook geld moet hebben óm te kunnen spelen. We hebben eerder dit jaar een sponsordag georganiseerd waarmee we geld op hebben gehaald om ons spelen te bekostigen. Op de East London Golf Club kunnen we voor twaalf rand per dag spelen. Onze set hebben we gekregen van de Ernie Els Foundation, onze benzine wordt betaald, en als we naar een toernooi willen maar het niet rond kunnen krijgen dan helpt iemand uit onze buurt ons met wat extra geld.'

Toch zal het ook de zussen pijn hebben gedaan de fraaie oude links (uit 1903, of 1904 of 1907: niemand, zelfs de voorzitter niet, kan het met zekerheid zeggen) te hebben verlaten.

De ruim een eeuw oude baan is een links waar ze zich in Engeland of Schotland niet voor zouden hoeven schamen, en waar je aan 'onze' kant van de wereld ook rustig tachtig pond of meer voor af zou mogen rekenen. Op deze plek op aarde bedraagt de schade echter niet meer dan een schamele 150 rand, een kleine tien euro, beseffen we beschaamd als we de greenfee omrekenen. 'Dat is inderdaad weinig, maar we zitten nu eenmaal in een omgeving waarin we te maken hebben met veel sociale uitdagingen, waar de mensen – en wij dus ook – het met weinig moeten doen. Als we de prijs verhogen brengen we onszelf onherroepelijk in de problemen en verliezen we leden en vooral ook greenfeespelers', aldus Marais.

Het is voor de 54 procent gastspelers – zeker de buitenlandse gasten – die de baan bevolken een feestmaal voor een fooi. Op bijna alle holes is de oceaan te zien, de fairways zijn schraal, de greens kiezelhard en de wind huilt over de baan. Een par-4 van driehonderd meter is ook voor gemiddelde spelers haalbaar, terwijl een par-5 van 436 meter pal tegen de wind zelfs ondoenlijk is met een driver en twee houtjes drie. Na achttien holes willen we eigenlijk nóg een rondje doen. Nog een keer langs de vuurtoren en de midden op de baan liggende begraafplaats. Voor het geld hoeven we het in elk geval niet te laten. Hoe mooi eenvoud kan zijn.

Witte leeuwen

Eenvoudig is de volgende golfcourse die we aandoen op onze reis langs de Oostkaap allerminst. Ook op deze hagelnieuwe baan – geopend eind oktober 2016 – betaal je naar Europese maatstaven niet veel, maar de omgerekend kleine vijftig euro zijn een kapitaal vergeleken bij alle andere courses die we aandoen. Olivewood is een project van Tim Davidson en wat kennissen. Davidson ging na een succesvolle carrière in het bankwezen met pensioen en vroeg zich af wat hij allemaal met zijn tijd moest doen. Hij opende een luxe vijfsterrenlodge, en besloot niet veel later ook een golfbaan aan te leggen, zo vertelt de goedlachse zestiger ons voor de deur van het riante clubhuis. 'Ik heb de baan samen met een golfprofessional ingetekend en het land zoveel mogelijk gelaten zoals het er op dat moment bij lag. We zijn begonnen met de ontwikkeling van huizen en als je hier wilt wonen moet je ook lid worden van de club, maar op dit moment zijn er dertig mensen lid en is er een ledenstop. De kans dat jullie vandaag iemand tegenkomen is niet zo groot, nee', lacht hij.

Het rondje over de inderdaad verlaten baan is één groot feest. Het onderhoud is uitmuntend, de greens zo goed dat het soms lijkt of ze van kunstgras zijn, en ondertussen verslinden de vele waterhindernissen bal na bal. Het doet ons niets: de uitzichten zijn fenomenaal, de rust is weldadig. Het enige dat stevig knaagt is het uitzicht vanaf de zevende tot en met de negende hole. Niet de ondoordringbare jungle, niet de oceaan en de rivier trekken de aandacht, maar het township aan de overkant van de weg. Het voelt ongelofelijk fout hier te staan golfen, terwijl er op nauwelijks een paar honderd meter afstand mensen proberen te overleven in golfplaten hutjes. 'Dat is wel het laatste gevoel dat je moet hebben', drukt gids Velile Ndlumbini ons op het hart als we het er later met hem over hebben. 'Dankzij de golfbaan en de lodge hebben ontzettend veel mensen een baan. En als de geplande huizen er zijn, zullen nóg meer mensen aan het werk kunnen. Zo kan je het ook bekijken. Hier is iedereen maar wat blij met deze baan die honderden mensen brood op de plank geeft.''

Phindile Mbonwa van de Buffalo City Tourist Board had het bij de ontvangst al gezegd: 'Toerisme is eigenlijk alles wat we hebben. En dus wordt er veel aan gedaan om het die toeristen zoveel mogelijk naar de zin te maken, ze deze kant op te krijgen.’

De Vergeten Kust, wordt het gebied ook wel genoemd, omdat het gros van de toeristen noordelijker of juist zuidelijker blijft hangen. Terwijl er geen enkele reden is om niet ook deze regio aan te doen. Het heeft alles te bieden waarvoor je naar Zuid-Afrika komt: safari's (in Inenkwesi zit een grote groep witte leeuwen), walvistrips (in het seizoen kan je zelfs vanaf de kust nog de bultruggen zien springen), maar ook rondleidingen door het een na grootste township van het land, Mdantsane, of een ontvangst in een traditioneel Xhosadorp – het volk waar ook Mandela toe behoorde – als Malakalaka. Zingend en dansend gaan tientallen kinderen ons voor door de straten van het dorp, terwijl de leraar en jeugdleider Monwabisi ondertussen niet uitgepraat raakt over de deugden van het leven in een kleine hechte gemeenschap. Het is traditioneel, voelt ook wat ongemakkelijk, maar alle optredens en het gezang vormen in elk geval een onvergetelijke ervaring.

Yes, we can!

Toch blijft het contrast voel- en zichtbaar. Grote rijkdom en diepe armoede leven naast, maar vooral toch langs elkaar. Toeristen doen een safari in een van de nabijgelegen parken, slapen in luxe hutten in de jungle, terwijl nauwelijks een paar kilometer verderop een groot deel van de lokale bevolking volledig moet vertrouwen op de door de overheid geregelde huisvesting, omdat ze al jaren geen werk hebben of zelfs in golfplaten onderkomens moeten wonen. Voeg hierbij het politieke wantrouwen, de jarenlange corruptie, en de verkwanseling van de erfenis van Mandela en de onrust in het land is verklaard.

En soms, heel soms, zie je dat zelfs op de golfbaan terug terwijl dit in de regel paradijselijke oorden van serene rust zijn. De baan van King Williams Town – op steenworp afstand van het Steve Biko Memorial Centrum – maakt een desolate indruk. Ooit was dit een bloeiende club; in 1991 won Ernie Els er zelfs zijn eerste toernooi als professional. Maar sinds de club nog geen jaar later het toneel was van een bloedige aanslag is het bergafwaarts gegaan met de uit 1892 stammende parkbaan, tot wanhoop van de vice-captain, die door gebrek aan leden, geld en personeel caddiemaster, barman, en wat al niet meer is. 'Zeg me wat we moeten doen? Ooit waren we een bloeiende vereniging, maar nu hebben we nog maar dertig leden over, is het wagenpark verouderd, lekt het dak en kunnen we de baan niet eens meer onderhouden. De bedrijven zitten hier nog wel in de buurt, maar veel mensen zijn elders gaan wonen en hebben de club daardoor verlaten. Het zou toch doodzonde zijn als aan meer dan een eeuw golf een einde komt hier?', zegt hij wanhopig, nog net niet met tranen in zijn ogen.

Zelden zagen we zo'n leuke lay-out zo ten prooi vallen aan achterstallig onderhoud. De tees, de fairways, de greens, het mag niet lang meer duren want dan wordt de achterstand te groot om nog goed te kunnen maken. Maar er gloort een sprankje hoop: twee zoons van de in 1977 om het leven gekomen vakbondsleider en anti-apartheidsactivist Steve Biko zouden de baan hebben gekocht, al is niet bekend wat de plannen voor de nabije toekomst zijn. 'Hopelijk blijft het een golfbaan', zegt Yolanda als ze het hoort. 'Het is een leuke course, we spelen hier zelfs binnenkort een Pro-Am, maar met deze staat van onderhoud kan dat eigenlijk niet. Maar het kan alleen maar beter gaan toch?', zegt ze hoopvol, terwijl ze om zich heen kijkt naar de vervallen baan en opstallen.

Het is precies hetzelfde soort hoop waarmee de leraar in Mlakalaka de middag met zang en dans eindigde. Een boodschap van hoop voor de tientallen kinderen van het dorp. 'Tien jaar geleden werd in Amerika Barack Obama gekozen tot eerste zwarte president van het land en weten jullie wat zijn motto was? Yes, we can! Dat geldt ook voor jullie. Denk niet over wat je niet kan, maar over wat je wel kan, want dat is altijd meer. Zeg het me na: Yes, we can! Yes, we can! Yes, we can.'

Het is een mooi, maar ook moeilijk uitgangspunt in een land dat nog altijd worstelt met zijn geschiedenis, politieke onmacht, corruptie en voortwoekerende armoede. Maar de gedachte dat het uiteindelijk allemaal goed komt, is een houvast voor velen. Ook voor de golfende zussen die mogen dromen van een geslaagde toekomst als professional en misschien ook wel voor een land waar de rust hopelijk ooit volledig weerkeert.

Slapen

Hoewel B&B de meest gebruikelijke methode van overnachten is, beschikt de regio ook over enkele topaccommodaties. Het viersterren Hemingways Hotel in East London, de kleinschalige vijfsterren Prada Lodge of de pal aan de oceaan gelegen Crawford Lodge zijn daar goede voorbeelden van. Wie wat anders wil kan terecht in Areena Riverside Resort om te genieten van de prachtige natuur en de vele activiteiten die je er mogelijk zijn. Wie wat avontuurlijkers zoekt, kan niet om het Inkwenkwezi Private Game Resort heen. Met een jeep word je de jungle in gebracht waar een luxe canvas hut voor je klaar staat. Geen mens om je heen, slechts de jungle, de vogels en wie weet wat nog meer...

Reizen

East London ligt aan de Oostkaap en pal aan de Indische Oceaan, die bepalend is voor het subtropische klimaat. Het hele jaar door liggen de maximumtemperaturen gemiddeld tussen 20 en 30 graden. Het hoogseizoen loopt van december tot en met februari, maar ook daarna zijn de weersomstandigheden goed, zeker ook in maart, april, mei. Juni en juli zijn wat koeler, de aanloop naar de zomer (oktober en november) is vaak wisselvallig en nat. Er gaan geen rechtstreekse vluchten naar de kleine luchthaven, maar vanaf Johannesburg, Kaapstad en Durban kun je dagelijks doorvliegen met diverse Zuid-Afrikaanse maatschappijen. Hoewel het land te kampen heeft met hoge criminaliteitscijfers is er goed zelfstandig te reizen, mits diverse veiligheidsvoorschriften in acht worden genomen. Wie op safe wil spelen – en op plekken wil komen waar je anders nooit komt – neemt een gids in de hand. Via onder andere Imonti Tours kun je zelfs terecht in de townships.

Meer informatie over (golfen in) de regio is te vinden op: www.bctourism.co.za/

East London Golf Club – 18 holes – par-73 – www.eastlondon.org.za

West Bank Golf Club – 18 holes – par-72 – geen website

Olivewood Private Estate & Golf Club – 18 holes – par-72 – olivewoodestate.com